Bij duurzame initiatieven wordt al snel met een schuin oog naar de overheid gekeken. Die handhaaft niet alleen de wetten en eisen waaraan particulieren en bedrijven moeten voldoen, maar moet ook het goede voorbeeld geven. Zo is er het Rijksinkoopstelsel, waar volgens Lucien Claassen ambitieuze duurzaamheidsdoelen voor zijn gesteld.
Enkele jaren geleden is het Rijksinkoopstelsel gestructureerd en opgedeeld in specifieke en generieke inkoop, zo begint Lucien zijn verhaal. Hij is Categoriemanager ICT Werkomgeving Rijk bij de Rijksoverheid. “Bij die eerste moet je denken aan inkopen die specifiek voor bepaalde ministeries worden gedaan”, legt hij uit. “ICT-hardware valt meestal in de tweede categorie, servers zijn bijvoorbeeld inzetbaar voor meerdere onderdelen binnen het Rijk.”
De Rijksbrede inkoopstrategie ‘Inkopen met impact’ die door Lucien wordt uitgevoerd, heeft als doel om daadwerkelijk een duurzame impact te kunnen bewerkstelligen. “Het is aan de categoriemanagers om de doelen voor 2030 en verder te behalen. Dat vraagt ook om een eigen invulling”, zegt hij. “We bedenken concrete strategieën en er wordt constant gemeten om de voortgang te controleren.” Een belangrijk aspect zijn de Lifecycle Analyses (LCA’s), die inzicht geven in de CO2-uitstoot van producten en diensten gedurende hun levenscyclus. “Vanaf de winning van de grondstoffen tot aan het moment van recyclen”, aldus Lucien.
Ambitie
Ambitieuze doelen vragen om ambitieuze eisen. Er wordt niet alleen gekeken naar CO2-uitstoot, maar ook naar andere MVOI-aspecten zoals circulariteit en ketenverantwoordelijkheid. “Voor circulariteit gebruiken wij de R-Ladder, en die bestaat in de meest simpele vorm uit de stappen Reduce, Reuse en Recycle. Voor zowel Reduce als Reuse wordt er gelet op de repareerbaarheid en wordt er gestreefd naar een lange levensduur van producten”, zegt Lucien. Zaken als repareerbaarheid en terugnamebeleid komen dan ook prominent terug in aanbestedingen. Duurzaam inkopen vraagt echter ook om een hoge mate van zorgvuldigheid. Het team van Lucien bestaat uit acht specialisten, met daaromheen nog direct toegang tot aanbestedingsjuristen.
Wetgeving en beleid
Het internationale aspect van de markt maakt het ook een uitdaging om continu op de hoogte te zijn. Via platforms van PIANOo deelt Lucien kennis met andere strategische inkopers. “Het is ook onze rol om de markt een meer duurzame richting op te krijgen. Dat is in een wereldwijde markt best uitdagend.” Hij wijst erop dat de Rijksoverheid uiteindelijk alleen maar voor zichzelf kan beslissen, en niet voor andere overheden. Natuurlijk is er Europese wet- en regelgeving zoals de Green Deal, maar het duurt soms enige tijd voordat wetten worden aangenomen. Daarom wil Lucien liever het voortouw nemen, en Europees samenwerken. “De aanpak verschilt van land tot land. Sommige landen doen het liever via wetgeving, anderen, zoals Nederland, meer via beleid.”
Dat brengt ook meteen verschillen in aanpak op Europees niveau. In Frankrijk worden aan overheden quota gesteld aan refurbished apparaten: een bepaald deel van alle ingekochte apparaten moet reeds gebruikt zijn. Lucien prefereert een andere aanpak, want smartphones en laptops verschillen nogal van elkaar. “Wij zetten in op langere levensduur. Dat betekent eigenlijk altijd dat je nieuw inkoopt, en ook in het hogere segment van de markt.” Dat in combinatie met eisen rond repareerbaarheid, kleine accessoires als beschermhoezen en screen protectors, en verlengde garantie op accu’s, leidt volgens Lucien tot een meer duurzaam gebruik. “Door de eisen die we stellen aan terugname en hergebruik van apparaten, voeden we eigenlijk de markt voor refurbished apparaten”, legt hij uit. “Ik heb niets tegen refurbished. Voor laptops zou dat een prima alternatief kunnen zijn vanwege de lange softwareondersteuning en voldoende beschikbaarheid van zakelijke modellen. Bij smartphones ligt dat wat genuanceerder vanwege de veel kortere softwareondersteuning. Een veilig apparaat is voor ons als Rijksoverheid een must.” De contracten van Lucien maken het kopen van refurbished nu al mogelijk.
Koplopers
“Wij willen koplopers op het gebied van circulariteit en duurzaamheid belonen”, gaat Lucien verder. “Dit wordt gedaan door middel van het eisen van een minimale EcoVadis-score en producten die TCO Certified zijn. Bedrijven die uitblinken op het gebied van duurzaamheid krijgen hierdoor meer kans om te worden geselecteerd.” Dat stimuleert bedrijven om duurzamer te handelen in de markt, en dus niet alleen richting te overheid.
Het zal nog een flinke uitdaging zijn om alle doelstellingen op tijd te behalen. Ze zijn volgens Lucien ambitieus, zodat de Rijksoverheid wordt geprikkeld echt actie te ondernemen. De kans is hoe dan ook groot dat de Rijksoverheid in 2030 een stuk duurzamer inkoopt dan nu het geval is. Dat is niet alleen goed voor het milieu, maar ook goed voor de portemonnee van de overheid, en daarmee de belastingbetaler.
Dit artikel verscheen in ITchannelPRO nummer 3 van 2023. Lucien zal ook spreken op het Circulaire-IT Congres op 14 november op Landgoed Zonheuvel in Doorn.
