Een nieuwe verordening moet de beschikbaarheid van belangrijke grondstoffen binnen de Europese Unie veiligstellen.
De zogenaamde Europese Verordening Kritieke Grondstoffen (in het Engels: European Critical Raw Materials Regulation, ook wel European Critical Raw Materials Act) is afgelopen week door de Europese Commissie voorgesteld als middel om voor een duurzame en betrouwbare voorraad te zorgen aan kritieke materialen. Het gaat hierbij vooral om materialen die vooralsnog vooral geïmporteerd moeten worden, zoals lithium. Voor sommige van deze grondstoffen is de afhankelijkheid zelfs gestegen naar boven de 90 procent, wat betekent dat vrijwel alles van buiten moet komen.
“Kritieke grondstoffen zijn onmisbaar voor een breed scala aan technologieën die nodig zijn voor strategische sectoren in de EU, zoals net-zero maakindustrie, de digitale sector, de ruimtevaart en defensie”, zo schrijft de Europese Commissie op de website van de EU. “De vraag naar dergelijke kritieke grondstoffen is nog nooit zo groot geweest en zal naar verwachting blijven groeien onder invloed van de groene en digitale transitie. Zo wordt verwacht dat de vraag naar lithium, dat wordt gebruikt in batterijen voor elektrische voertuigen en energieopslag, in de EU tegen 2030 zal zijn vertwaalfvoudigd.”
“Anderzijds wordt de levering van kritieke grondstoffen geconfronteerd met toenemende geopolitieke, ecologische en sociale risico’s en uitdagingen. Van cruciaal belang is dat de EU afhankelijk is van verschillende kritieke grondstoffen, waarbij vaak meer dan 90% van de EU-bevoorrading afkomstig is van één enkel derde land. Bovendien hebben recente ontwikkelingen zoals de verstoringen van de bevoorrading in verband met Covid-19, het tekort aan chips en de energiecrisis na de inval van Rusland in Oekraïne het risico onderstreept dat een buitensporige afhankelijkheid van de bevoorrading van de EU met strategische grondstoffen inhoudt voor onze economische en sociale welvaart en onze veiligheid.”
De EU moet volgens de Commissie zorgen voor een duurzame, veerkrachtige en gediversifieerde aanvoer van kritieke grondstoffen om haar groene en digitale transitie tot een goed einde te brengen en te voorzien in de behoeften van strategische Europese sectoren zoals defensie en ruimtevaart. Zij moet dit doen om de goede werking van de eengemaakte markt, het concurrentievermogen en de veerkracht van haar industrieën te garanderen en haar open strategische autonomie te behouden in een snel veranderende en steeds uitdagender geopolitieke omgeving.
Vier pijlers
De Verordening steunt op vier pijlers. Ten eerste worden prioriteiten gesteld en duidelijke doelstellingen geformuleerd met betrekking tot de versterking van de toeleveringsketens voor kritieke grondstoffen in de EU. Met name wordt voorgesteld de lijst van kritieke grondstoffen en een nieuwe lijst van strategische grondstoffen in het kader van de verordening op te nemen en deze derhalve in wetgeving te codificeren. Ook worden in de wet benchmarks voorgesteld om de capaciteit voor de winning, verwerking en recycling van kritieke grondstoffen in de EU te verbeteren en de diversificatie-inspanningen te sturen. In de verordening worden duidelijke benchmarks vastgesteld voor de binnenlandse capaciteit in de hele toeleveringsketen van strategische grondstoffen en om het aanbod in de EU te diversifiëren: ten minste 10% van het jaarlijkse verbruik in de EU voor winning; ten minste 40% van het jaarlijkse verbruik in de EU voor verwerking; ten minste 15% van het jaarlijkse verbruik in de EU voor recycling; niet meer dan 65% van het jaarlijkse verbruik in de Unie van elke strategische grondstof in elk relevant stadium van de verwerking is afkomstig uit één enkel derde land.
De tweede pilaar is dat er maatregelen komen om de Europese capaciteit op het gebied van kritieke grondstoffen in de hele waardeketen te versterken, zoals een nieuw kader voor de selectie en uitvoering van strategische projecten, die kunnen profiteren van gestroomlijnde vergunningen en gunstige voorwaarden voor toegang tot financiering. Bovendien moeten de lidstaten alle kritieke grondstoffenprojecten één loket bieden voor alle relevante vergunningen. Strategische projecten kunnen zich ook in derde landen ontwikkelen, tot wederzijds voordeel van de EU en onze partners.
Bovendien worden in de verordening ook maatregelen voorgesteld om de circulariteit en het efficiënte gebruik van de kritieke grondstoffen te verbeteren door waardeketens voor gerecycleerde kritieke grondstoffen te creëren. Bijvoorbeeld door exploitanten en lidstaten te verplichten de terugwinning van kritieke grondstoffen uit producten en afvalstoffen die kritieke grondstoffen bevatten op de EU-markt te verbeteren.
Ten derde bevat de verordening maatregelen om de paraatheid van de EU te verbeteren en de risico’s aan de aanbodzijde te beperken. Om de veerkracht van de bevoorradingsketens te waarborgen, voorziet de wet in toezicht op de bevoorradingsketens van kritieke grondstoffen en in informatie-uitwisseling en toekomstige coördinatie over strategische grondstoffenvoorraden tussen de lidstaten. Bepaalde grote ondernemingen zullen een audit van hun voorzieningsketens moeten uitvoeren, met een stresstest op bedrijfsniveau.
Als laatste zal een gemeenschappelijke bestuursstructuur worden ingesteld in de vorm van een raad van bestuur die de uitvoering van de in de verordening vervatte maatregelen moet adviseren en coördineren en de strategische partnerschappen van de EU met derde landen moet bespreken.
